اختلال شخصیت پارانوئید؛ رفتار با فرد پارانوئید چگونه باید باشد؟

اختلال شخصیت پارانوئید، بدبین‌های افراطی

اختلال شخصیت پارانوئید  (PPD)نوعی اختلال روانی است که در دسته بیماری‌های روانی بوده و در فرد یک الگو رفتاری ناسالم که شامل طرز تفکر، رفتار و عملکردی عجیب و غریب یا غیرعادی است، ایجاد می‌کند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید در درک و برقراری ارتباط با افراد در موقعیت‌های مختلف مشکل دارد. همچنین، از بی‌اعتمادی و سوءظن بی‌وقفه نسبت به دیگران رنج می‌برند، حتی در صورتی که هیچ دلیلی برای سوءظن وجود نداشته باشد. این امر باعث ایجاد مشکلات و محدودیت‌های قابل توجهی در روابط، فعالیت‌های اجتماعی، کار و مدرسه می‌شود.

در برخی موارد، ممکن است بیمار متوجه نشود که دچار اختلال چند هویتی شده است، زیرا طرز تفکر و رفتار وی در نظر خودش کاملا طبیعی است. اما اغلب دیگران را بخاطر چالش‌هایی که خود با آنها روبرو است، سرزنش می‌کنند.

این دست از بیماری های روانی معمولاً از سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود. پارانوئید شامل انواع مختلفی می‌شود و ممکن است در هر فرد علائم متفاوتی را ایجاد کند. تحقیقات نشان داده است که بعضی از انواع آن ممکن است در دوران میانسالی کمتر مشهود باشند.

خصوصیات افراد پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند که در زندگی روزمره آنها تداخل ایجاد کرده‌اند. به طور کلی‌، افراد مبتلا به اختلال پارانوئید همیشه نسبت به دیگران مشکوک هستند. در حالی که این بی‌اعتمادی بی‌اساس است. این بی‌اعتمادی ایجاد روابط با دیگران را دشوار کرده و در بسیاری از جنبه‌های مختلف زندگی مشکلات دیگری را نیز به دنبال خواهد داشت. همانطور که در ابتدا اشاره شد، ویژگی اصلی این بیماری بی‌اعتمادی و سوءظن مزمن به دیگران است. سایر علائم اختلال شخصیت پارانوئید عبارتند از:

• احساس می‌کنند که توسط سایر افراد به آنها دروغ گفته‌ شده، فریب خورده‌اند یا مورد سواستفاده قرار گرفته‌اند.
• اغلب باور می‌کنند که دوستان، خانواده و شریک عاطفی و زندگی وی غیرقابل اعتماد و بی‌وفا هستند.
• در هنگامی که تصور می‌کنند درک نشده‌اند، به شدن عصبانی می‌شوند.
• غالباً سرد، حسود، رازدار، درونگرا و جدی هستند.
• در روابط به منظور جلوگیری از سواستفاده شدن، بیش از حد کنترل‌گر هستند.
• در حرکات و مکالمات به دنبال معانی پنهان هستند.
• انجام هر فعالیت راحتی برایشان دشوار است.
• اغلب دیدگاه‌های منفی نسبت به افراد دیگر دارند.
• نسبت به انتقاد بیش از حد حساس هستند.
• در پاسخ به انتقادات واکنش‌های عجیب و غریب نشان می‌دهند.

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5) مشخص می‌کند که علاوه بر داشتن علائم سوءظن و بی‌اعتمادی فراگیر، تشخیص PPD ایجاب می‌کند که این علائم نباید مربوط به یک دوره روان پریشی مرتبط با اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی یا اختلال افسردگی باشد. زیرا این دسته از اختلالات و اختلال پارانوئید علائم یکسانی را بروز می‌دهند.

علل بروز اختلال پارانوئید

در حالی که دلایل بروز این بیماری به صورت دقیق مشخص نیست، محققان بر این باورند که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل روانی در این امر نقش دارند. همچنین احتمال یک جهش ژنتیکی قوی وجود دارد. تجربیات و آسیب‌های دوران کودکی نیز ممکن است در پیشرفت این بیماری نقش داشته باشد.

چگونه اختلال چند هویتی تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ارزیابی را با بررسی سابقه پزشکی و روانپزشکی و در صورت وجود علائم جسمی، معاینه فیزیکی آغاز می‌کند. لازم است بدانید، هیچگونه آزمایشی برای تشخیص بیماری‌های روانی و اختلالات شخصیتی وجود ندارد، اما با این حال به منظور رد کردن بیماری‌های جسمی (به علت وجود برخی از علائم فیزیکی) ممکن است از برخی آزمایشات نیز استفاده شود.

اگر پزشک منبع فیزیکی برای علائم به وجود آمده پیدا نکند، ممکن است فرد را به روانپزشک یا روانشناس یا متخصصینی که به طور ویژه برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش دیده‌اند، ارجاع دهد. روانپزشکان و روانشناسان از ابزار مصاحبه و ارزیابی ویژه که برای درمان این دسته از بیماری‌ها طراحی شده‌اند، استفاده می‌کنند. در صورتی که فرد مبتلا به اختلال چند هویتی قادر به ملاقات حضوری با مشاوره روانشناس نباشد، پزشک پیشنهاد می‌کند تا با راهنمایی مرکز مشاوره تلفنی رایگان از مشاوره روانشناسی تلفنی 24 ساعته بهره‌مند شود.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

بیماری پارانویا به طور کلی با روان درمانی درمان می‌شود. با درمان مداوم و حمایت مناسب، افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند علائم خود را مدیریت کرده و عملکرد موثرتری در زندگی روزمره داشته باشند. با این حال، افرادی که به اختلال روانی مبتلا هستند، ممکن است به دنبال درمان بیماری خود نباشند، معمولاً به این دلیل که متوجه نمی‌شوند یا احساس نمی‌کنند که بیمار هستند. از نظر افراد مبتلا به PPD، این دیگران هستند که مشکل دارند و در نتیجه باعث می‌شوند که بیمار نسبت به آنها بی‌اعتماد شود.

با توجه به اینکه مشخصه اصلی این بیماری عدم اعتماد و شک به دیگران است، اعتماد به پزشکان و درمانگران نیز برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید بسیار دشوار است. بدین ترتیب، برقراری ارتباط با بیمار برای متخصصان و روان‌درمانگران نیز به چالشی سخت تبدیل می‌شود.

1. روان درمانی

روش‌های درمانی اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً بر روی کمک به افراد در ایجاد مهارت‌های مقابله‌ای (تلاش‌های فکری، هیجانی و رفتاری) متمرکز هستند. درمان اغلب در ایجاد همدلی، اعتماد، ارتباطات، عزت نفس، روابط اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و توانایی‌های عمومی موثر است.

رفتار درمانی شناختی اغلب به این خاطر موثر است که به افراد در تنظیم الگوهای تفکر تحریف شده و رفتارهای ناسازگار کمک می‌کند. لازم است بدانید، رفتار درمانی شناختی (CBT) نوعی روان درمانی است که به بیماران کمک می‌کند افکار و احساسات تأثیرگذار بر رفتارها را درک کنند. در طول دوره درمان، افراد می‌آموزند که چگونه الگوهای تفکر مخرب یا آزار دهنده را که تأثیر منفی بر رفتار آنها دارند، شناسایی کرده و در نهایت تغییر دهند.

باورهای پارانوئید ذهنی و افکار ناسازگار در حفظ اختلال شخصیت پارانوئید نقش دارند، به همین دلیل پرداختن به این افکار و باورها از طریق CBT می‌تواند مفید باشد. CBT  ممکن است به افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید کمک کند تا بتوانند اعتماد بیشتری به دیگران داشته باشند.

با به چالش کشیدن افکار ناسازگار و تلاش برای تغییر رفتارهای مضر، افراد مبتلا به این بیماری در ابتدا ممکن است نسبت به دیگران از جمله دوستان و خانواده مشکوک شوند، اما به مرور روابط و تعاملات اجتماعی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر پرداختن به افکار و باورهای مضر، این روش به افراد مبتلا به PPD کمک می‌کند تا عکس‌العمل‌های خود را نسبت به دیگران بهتر مدیریت کنند. به عنوان مثال، بیماران می‌توانند به جای پاسخ دادن و یا ابراز نظرات خود به همراه خشم یا خصومت، روش‌های مناسب‌تری را برای مقابله با احساسات خود یاد بگیرند.

2. دارو درمانی

در حالی که معمولا از دارو برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید استفاده نمی‌شود، اما ممکن است در مواردی که علائم شدید هستند یا بیماری با مواردی از قبیل افسردگی یا اضطراب همراه است، استفاده شود. داروهای تجویز شده شامل داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی و داروهای ضد اضطراب هستند. قابل توجه است، داروها به تنهایی یک درمان کامل و مجهز برای درمان اختلالات شخصی نیستند و بهتر است در ترکیب با روان درمانی استفاده شوند.

عواملی که احتمال ابتلا به این بیماری روانی را افزایش می‌دهند

اگرچه علت دقیق بروز اختلالات شخصیتی مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد عوامل خاصی خطر ایجاد بیماری را افزایش می‌دهند، عواملی از قبیل:

• سابقه خانوادگی در اختلالات شخصیتی یا سایر بیماری‌های روانی
• زندگی در خانواده‌ای ناپایدار و آشفته و بد دهن (مورد توهین قرار گرفتن مداوم یکی از مهمترین عواملی است که ممنک است منجر به بروز بیماری‌های روانی شود)
• مبتلا بودن به اختلال سلوک (رفتار نامناسب و اختلال‌گرایانه) در دوران کودکی
• تغییرات ساختار مغز

عوارض اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیتی پارانوئید به طور قابل توجهی باعث مختل شدن زندگی فرد مبتلا و کسانی که به آن شخص اهمیت می‌دهند، می‌شود و همانطور که گفته شد تاثیر بسزایی بر زندگی شخصی و شغلی فرد خواهد گذاشت. علاوه بر این، امکان دارد منجر به بروز انزوای اجتماعی یا استفاده بیش از حد الکل یا مواد مخدر خواهد شد.