بسیاری از نوزادانی که به دنیا می‌آیند ممکن است اولین بیماری زندگی خود را با زردی تجربه کنند. زردی نوزاد یا یرقان درجات مختلفی دارد و ممکن است به تشخیص پزشک، نوزاد روزهای ابتدایی را در بیمارستان و دستگاه‌های به خصوصی بگذارد تا زردی از بین برود و یا با تغذیه از شیر مادر و بودن در خانه، زردی او به تدریج از بین خواهد رفت. با توجه به رایج بودن این بیماری، تلاش کرده‌ایم زردی نوزاد، دلایل، علائم و راه‌های درمان خانگی و دارویی این بیماری را بررسی کنیم:
زردی نوزاد چیست؟
برخی از بیماری‌هایی که در افراد رخ می‌دهد، با گروه سنی آنها ارتباط مستقیمی دارد و زردی را نیز می‌توان در همین دسته قرار داد. اگرچه احتمال وقوع زردی (jaundice) یا یرقان در تمامی سنین وجود دارد، اما نوزادان، با شیوع بیشتری آن را تجربه می‌کنند.
زمانی که کبد قادر به کارکرد صحیح نباشد، میزان بیلی‌روبین در خون افزایش یافته و همین موضوع، زردی را به وجود می‌آورد. بیلی‌روبین از شکست و تجزیه هموگلوبینی (پروتئین انتقال دهنده اکسیژن) که عمر مفید آن در بدن پایان یافته حاصل شده و با انباشت در کیسه صفرا به سمت روده و کلیه‌ها می‌رود تا از طریق ادرار و مدفوع از بدن خارج شود. در صورت پیدایش بیماری‌های کبدی که اغلب شامل هپاتیت و سنگ صفرا است، این مکانیزم با مشکل روبرو شده و بیلی‌روبین به همراه خون در حال گردش به بدن باز می‌گردد و موجب زردی می‌شود.
مقادیر طبیعی بیلی روبین در خون، در نوزاد تازه متولد شده بالا و حدود 5.2 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، اما با بالا رفتن سن این مقدار کاهش خواهد یافت به طوریکه حد بیلی‌روبین در بزرگسالان 1.8 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و در افراد زیر 18 سال 1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر عنوان شده است. بنابراین نوزادانی که میزان بالاتری از مقادیر طبیعی بیلی‌روبین در خون داشته باشند، به زردی یا یرقان مبتلا هستند.
علت زردی نوزادان
شایع‌ترین علت زردی نوزادان، کامل نشدن فرآیندهای سیستم بدن و بالا بودن میزان بیلی روبین است. به طورکلی میزان بیلی‌روبین در زمان تولد نوزاد و پنج روز پس از تولد، در کودک اندازه‌گیری می‌شود تا روند تغییرات آن مورد بررسی قرار گیرد. سطح بیلی روبین در خون نوزاد تا هفتمین روز پس از تولد به اوج خود خواهد رسید و انتظار می‌رود این میزان پس از هفته اول تولد روند کاهشی داشته باشد.
با گذشت حدود 2 الی 3 هفته از تولد، اعضای داخلی بدن کودک به ویژه کبد رشد می‌کند و با آغاز تغذیه کودک میزان بیلی‌روبین موجود در خون با دفع از طریق ادرار و مدفوع کاهش پیدا می‌کند. اگر علائم زردی بیش از 3 هفته ادامه پیدا کند نشان دهنده عدم کارکرد درست کبد است و می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای در نوزاد باشد.
اگر احساس می‌کنید، نوزاد شما، اثراتی از زردی را تجربه می‌کند، بهتر است در اسرع وقت با پزشک متخصص، صحبت کنید. برای اینکار می‌توانید از مشاوره پزشکی تلفنی هم استفاده کنید. در این روش با استفاده از مشاوره تلفنی رایگان، می‌توانید سوالات خود را در این زمینه جویا شوید و نوزاد خود را در حضور یک پزشک متخصص ویزیت کنید.
درجه زردی نوزادان
جدول زردی نوزاد میزان عدد زردی نوزاد را مشخص کرده است. در این جدول اعداد محور عمودی سمت چپ میزان بیلی‌روبین موجود در خون و اعداد محور افقی سن نوزاد را نشان می‌دهد. با اتصال این اعداد می‌توان را از روی محورهای مشخص شده از اینکه زردی نوزاد باید چند باشد مطلع شد.
آمار و تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که نوزادانی که در یکی از دسته‌های زیر قرار دارند، با احتمال بیشتری به زردی در دوران نوزادی مبتلا می‌شوند:
- نوزادان نارس (تولد پیش از هفته 37 بارداری)
- نوزادانی که تغذیه کافی از شیر مادر یا شیر کمکی (شیر خشک) ندارند
- نوزادانی که گروه خونی متفاوتی از مادر دارند، در نتیجه به دلیل افزایش میزان آنتی‌بادی و تجزیه ببیشتر هموگلوبین و درنهایت بالا رفتن بیلی‌روبین امکان ابتلا به زردی در آنها بالاست.
- نوزدانی که با زایمان سخت و کبودی یا خونریزی متولد می‌شوند
- نوزادان با پیشینه مشکلات کبدی و کمبود آنزیم
- نوزادان دارای عفونت
- نوزادانی که اختلال خونی دارند
علائم زردی نوزاد
از آنجا که زردی نوزاد یک امر طبیعی است و در زمان مشخصی بهبود می‌یابد نیازی به بررسی‌های بیشتر در شرایط عادی وجود ندارد، اما اگر علائم زردی نوزاد، موارد زیر باشد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد:
- تب بالای 38 درجه
- رنگ زرد کودک بیشتر و عمیق‌تر شود
- تغذیه کودک مناسب نیست و آثار ضعف و بی‌حالی در او مشاهده می‌شود
- گریه‌های طولانی، مداوم و بی‌دلیل
روش‌های تشخیص زردی در نوزاد
- در صورتیکه پوست کودک را به آرامی فشار می‌دهید و رنگ زرد را در آن ناحیه مشاهده می‌کنید، احتمال زردی نوزاد بالا خواهد بود.
- دستگاهبیلی چک (بیلی‌روبین‌متر)؛ به وسیله این دستگاه بدون نیاز به آزمایش خون می‌توان از درجه زردی نوزاد مطلع شد.
- آزمایش خون؛ آزمایش زردی نوزاد را با نمونه‌گیری خونی هم انجام می‌دهند. در این روش، با شمارش سلول‌های خونی (CBC) و فاکتور رزوس خون (Rh)، میزان زردی نوزاد مشخص می‌شود. در صورت مشکوک بودن نتیجه آزمایش، از تست کومبس برای شناسایی آنتی‌بادی‌های که به گلبول قرمز متصل شده و باعث تجزیه شدن آنها می‌شود استفاده خواهد شد. این آنتی بادی‌ها اغلب در نوزادان با گروه خونی مثبت که از مادران با گروه خونی منفی متولد می‌شوند بیشتر دیده می‌شود.
درمان زردی نوزاد
نکته اصلی برای زردی نوزاد، توجه به زمان ابتلا به زردی است؛ همان‌طور که گفته شد، رفع زردی نوزاد با بزرگ شدن میسر خواهد شد؛ در این مسیر تغذیه بیشتر نوزاد به خصوص با شیر مادر باعث بالا رفتن میزان دفع و در پی آن کاهش میزان بیلی روبین در خون و در نهایت درمان زردی نوزاد خواهد شد.
-
درمان خانگی زردی نوزادان
اولین توصیه‌ای که به مادران باردار داده می‌شود، استفاده از مواد غذایی است که امکان ابتلا به زردی را در فرزند کاهش می‌دهد. برای مثال آب انار زردی نوزاد را تا حد خوبی درمان می‌کند (بدین معنی که اگر مادر بتواند در ماه‌های آخر بارداری، از انار به عنوان یک ماده تغذیه‌ای استفاده کند). اما یکی دیگر از درمان های خانگی زردی نوزادان، قرار دادن نوزاد در فضای روشن و مقابل پنجره در دوره‌های زمانی 10 دقیقه است. البته به خاطر داشته باشید، هرگز کودک را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید. این روش در درمان زردی خفیف بسیار کمک کننده خواهد بود.
همچنین روش‌های زیر می‌تواند به درمان زردی نوزاد در خانه کمک کند و یا از بیشتر شدن آن جلوگیری کند:
- تغذیه کودک 8 الی 12 بار در روز با شیر مادر؛ از آنجا که مهم‌ترین دلیل بالا بودن زردی در نوزادان تازه متولد شده کم بودن میزان آب در بدن و پلاسمای خون است تغذیه با شیر مادر کمبود میزان آب بدن نوزاد را تامین خواهد کرد.
- در صورت عدم تغذیه با شیر مادر، هر دو الی سه ساعت یک بار کودک خود را با شیر خشک تغذیه کنید.
-
دستگاه زردی نوزاد
در صورت بالا رفتن میزان زردی، استفاده از سایر روش‌های درمانی مانند فتوتراپی ضروری می‌شود. این روش که بسیار رایج و تمربخش است، از نور برای درمان زردی نوزاد استفاده می‌کند؛ کودک بدون لباس و تنها با پوشک و عینک مخصوص در دستگاه زردی نوزاد و تحت تاثیر نور قرار می‌گیرد و تنها در زمانی که نوزاد احساس سرما و لرز داشته باشد از پتوی فیبر نوری استفاده خواهد شد تا نور به تمام بخش‌های پوست نوزاد بتابد. با تابش نور طیف آبی به پوست کودک، بیلی‌روبین موجود در پلاسما تجزیه می‌شود. این روش از طولانی شدن درمان زردی نوزاد جلوگیری می‌کند.
-
قطره زردی نوزاد
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف قطره زردی نوزاد با نام بیلی ناستر که همان شیرخشک است در صورت همراهی با روش فتوتراپی، در درمان 90% نوزادان مفید واقع می‌شود. در صورتیکه زردی نوزاد بسیار بالا باشد و این روش تاثیر درمانی مناسبی بر کودک نداشته باشد از روش جایگیزینی خون و استفاده از خون مناسب برای او استفاده می‌شود. در این روش گلبول‌های قرمز خون نوزاد با سلول‌های قرمز خون مناسبی که از بانک خون دریافت می‌شود جابه‌جا خواهد شد. این امر موجب بالا رفتن تعداد این سلول‌ها در مقایسه با بیلی‌روبین شده و زردی نوزاد را کم خواهد کرد.
عوارض زردی نوزاد
انسفالوپاتی حاد بیلی روبین از دلایل طولانی شدن زردی نوزادان است. به عبارتی دیگر، اگر زردی نوزاد تحت درمان قرار نگیرد، سلول‌های مغزی دچار آسیبی به نام انسفالوپاتی می‌شوند. راه تشخیص انسفالوپاتی در نوزادان به دلیل زردی، مکیدن ضعیف و یا کم غذا خوردن، تب، به سختی از خواب بیدار شدن و استفراغ است. بنابراین باید عوارض زردی نوزاد را جدی گرفت و راه درمانی مناسب را با توجه به تشخیص پزشک انتخاب کرد.
دیدگاه خود را درج کنید