بیماری روانی می‌تواند افراد را با هر جنس، سن، نژاد یا وضعیت اقتصادی – اجتماعی‌ای که باشند تحت تاثیر قرار دهد. بیماری های روانی از خفیف تا شدید متغیرند و مانند بیماری‌های پزشکی، عوامل بسیاری می‌توانند در شکل‌گیری آن‌ها دخیل باشند. کسانی که دچار اختلالات روانی هستند به دلیل اینکه تغییر تفکر، خلق و رفتار را تجربه می‌کنند در زندگی روزمره با مشکلات بسیاری روبرو هستند.
بر طبق گزارش‌های وزارت بهداشت، حدود 30 درصد مردم ایران به اختلال روانی مبتلا هستند. اگرچه بیماری‌های روانی، انواع بسیار مختلفی دارند اما برخی از آن‌ها شایع‌ترند. در ادامه با بیماری‌های روانی شایع و خصوصیات هریک از آن‌ها بیشتر آشنا می‌شوید اما قبل از آن لازم است در مورد شیوع بیماری‌های روانی در کشورمان بیشتر بدانید.
آمار شیوع بیماری‌های روانی در ایران
قبل از پرداختن به موضوع بیماری های روانی شایع لازم است در مورد شیوع بیماری های روانی در ایران اطلاعات بیشتری داشته باشید. در مطالعات، شیوع بیماری های روانی در ایران با استفاده از ابزارهای غربالگری 03/31 درصد و با استفاده از روانشناسی بالینی 42/25 اعلام شده است (پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد با روانشناسی بالینی، مقاله روانشناسی بالینی چیست را بخوانید) که این میزان نسبت به شیوع بیماری‌های روانی در کشورهای عراق، هند، ترکیه، فنلاند، آلمان و یونان بیشتر و نسبت به کشورهایی مثل نروژ، پاکستان و افغانستان کمتر است.
عوامل اجتماعی و اقتصادی بسیاری ازجمله بحران اقتصادی، بیکاری و فقر در جامعه می‌توانند در شیوع بیماری های روانی در کشور نقش داشته باشند و زمینه‌ساز خودکشی و اعتیاد افراد شوند. این شاخص‌ها از عوامل تعیین‌کننده سلامت روان در بسیاری از جوامع هستند. بااین‌حال، این عوامل در هر جامعه‌‌ی متفاوت است و همچنین متغیرهای زیادی در سلامت روان افراد نقش دارند و فقط یک عامل باعث بیماری‌های روانی شایع در ایران و بروز نشانه‌های بیماری روانی نمی‌شود.
بیماری‌های روانی شایع
همانطور که مطرح شد حدود 30 درصد از جمعیت ایران دچار انواع اختلالات روانی است اما شیوع هریک از بیماری‌های روانی متفاوت است. سابقه خانوادگی اختلالات روانی، آسیب‌های دوران کودکی و تاثیرات اجتماعی می‌توانند باعث شوند خطر ابتلا به بیماری‌های روانی در برخی افراد بالاتر باشد. در ادامه با نام بیماری‌های روانی شایع آشنا می‌شوید.
1. افسردگی، اختلال روانی شایع
افسردگی یا سرماخوردگی روانی یکی از بیماری‌های روانی شایع و به‌خصوص یکی از بیماری های روانی شایع در زنان است. این اختلال با احساس کلی غم و اندوه، عدم علاقه به فعالیت‌هایی که فرد قبلا از آن‌ها لذت می‌برده است، خستگی، عدم توانایی در تمرکز و تغییر در الگوی خواب و غذا خوردن مشخص می‌شود. برخی از عوامل می‌توانند در این بیماری نقش داشته باشند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: سابقه خانوادگی، وقایع زندگی، بیماری‌های پزشکی و عوارض جانبی داروها.
افسردگی یک بیماری طولانی‌مدت است که می‌تواند شدت آن در هر فرد متفاوت باشد. این مسئله می‌تواند به‌شدت بر روابط، شغل و کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. در بدترین حالت ممکن است باعث شود فرد، افکار یا تمایل به خودکشی را تجربه کند که در این شرایط ضروری است درمان در اسرع وقت انجام شود. با کمک روان‌درمانی، دارو و سایر اشکال مشاوره، علائم افسردگی قابل‌کنترل‌تر می‌شود. در این زمینه، دریافت مشاوره آنلاین شبانه روزی از یک مرکز مشاوره معتبر نیز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
2. اختلال اضطراب
اختلالات اضطرابی، بیماری‌های روانی بسیار شایعی هستند اما تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به اضطراب، سعی در درمان مسئله خود دارند. اختلالات اضطرابی شامل زیرگروه‌های مختلفی ازجمله فوبیا، اضطراب اجتماعی، اضطراب فراگیر و حملات وحشت می‌شود که این اختلالات می‌توانند به‌مرورزمان و درنتیجه تجارب زندگی یا عدم تعادل شیمی مغز، ایجاد شوند.
اضطراب بسیار قابل‌درمان است و روش‌های درمانی مختلفی برای آن وجود دارد. در برخی موارد، ممکن است برای کنترل علائم اختلالات اضطرابی و جلوگیری از این مسئله که اضطراب، کنترل کامل زندگی فرد را به دست گیرد، دارو تجویز می‌شود.
3. اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یکی دیگر از انواع بیماری‌های روانی شایع است که با دوره‌های شیدایی و افسردگی مشخص می‌شود. تجربه هر شخص مبتلا به این اختلال متفاوت است و هر شخصی در یک نقطه از طیف اختلال قرار دارد. در دوره شیدایی، فرد بیش‌فعال و تحریک‌پذیر است و تمایلی به خوابیدن ندارد. در دوره افسردگی او ممکن است احساس بی‌حالی و غم و ناامیدی بیش‌ازحد را تجربه کند.
اختلال دوقطبی می‌تواند مانند دیگر بیماری‌های روانی، مولفه ژنتیکی داشته باشد اما این بیماری می‌تواند درنتیجه تغییر در شیمی مغز و عوامل محیطی نیز ایجاد شود. نوسانات خلقی در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند بسیار شدید باشد و درنتیجه در کار و روابط او مشکلات متعددی ایجاد کند. معمولا برای درمان این اختلال از دارو برای کمک به تنظیم خلق و از روان‌درمانی برای کمک به فرد در یادگیری روش‌های مقابله‌ای موثرتر استفاده می‌شود.
4. اختلالات مصرف مواد
یکی از بیماری های روانی شایع در مردان، اختلالات مصرف مواد است که این اختلالات، معمولا با سایر اختلالات روانی همراه هستند. در برخی موارد، مصرف مواد توسط فرد به‌عنوان تلاشی برای خوددرمانی یک بیماری روانی دیگر است. در موارد دیگر، ممکن است درنتیجه سوءمصرف طولانی‌مدت مواد، فرد دچار اختلال روانی شود. صرف‌نظر از اینکه کدام‌یک از این موارد در مورد فرد صادق است، عوارض جانبی مصرف مواد اغلب تاثیر بسیار عمیقی بر سلامت روان و سلامت عمومی فرد دارند.
برای ترک مصرف مواد، درمان‌های گسترده‌ای لازم است. بااین‌حال، افراد مبتلا به این اختلالات، می‌توانند همزمان برای بیماری روانی و اختلال سوءمصرف تحت درمان قرار گیرند. این روش درمان، خطر عود را کاهش می‌دهد و نتایج بهتری دارد. ازآنجایی‌که اختلالات باعث تشدید یکدیگر می‌شوند، درمان همزمان آن‌ها با یکدیگر می‌تواند از بدتر شدن علائم فرد و کاهش کیفیت زندگی او جلوگیری کند.
5. اختلالات خوردن
اختلالات خوردن جزء بیماری‌های شایع روانشناختی محسوب می‌شوند و بیماری‌های پیچیده‌ای هستند که غالبا در اثر عوامل زیستی و روانی ایجاد می‌شوند. این اختلالات شامل رفتارهایی مانند رژیم گرفتن، پرخوری و پاکسازی یا به‌طورکلی کنار گذاشتن وعده‌های غذایی هستند. بسیاری از اختلالات خوردن ریشه در فشارهای اجتماعی، اضطراب، افسردگی، بدشکلی بدن و سایر عواملی دارند که در سلامت عمومی فرد نقش دارند.
درمان اختلالات خوردن در اکثر موارد شامل درمان سایر بیماری‌های روانی زمینه‌ای است. روان‌درمانی و مشاوره همراه با برنامه‌ریزی غذایی، می‌تواند به بهبود سلامت جسمی و روانی فرد کمک کند. همچنین فرد می‌تواند با دریافت خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی در مورد احساسات خود صحبت کند و درنتیجه بهتر بتواند با علائم خود مقابله کند.
6. اختلال روانی اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی، اختلالی است که باعث می‌شود فرد مبتلا به آن دچار توهم و هذیان شود یا نتواند هیچ هیجانی را انتقال ندهد. افراد مبتلا به این اختلال معمولا در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند، نمی‌توانند به‌خوبی تصمیم بگیرند، در مدیریت احساسات خود ناتوان هستند و ممکن است در تفکر واضح با مشکل روبرو باشند.
اسکیزوفرنی یک اختلال جدی در سلامت روان و یکی از بیماری‌های شایع اعصاب و روان است که نیاز به مراقبت مادام‌العمر دارد. این اختلال اغلب برای درمان به ترکیبی از داروها، روان‌درمانی و مشاوره نیاز دارد تا درنتیجه علائم فرد تا حدودی بهبود پیدا کند. گرچه هیچ درمانی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد اما گزینه‌های درمانی می‌توانند زندگی مولدتری را برای افراد مبتلا به این اختلال فراهم کنند.
7. اختلال وسواسی- جبری (OCD)
یکی دیگر از بیماری های شایع اعصاب و روان، اختلال وسواسی- جبری است. این اختلال، مجموعه‌ای از تمایلات تکراری، غیرمنطقی و بیش‌ازحد است. این تمایلات وسواسی می‌توانند در زندگی فرد تداخل ایجاد کنند و باعث شوند که انجام کارهای روزمره برای او دشوار شود. ریشه این اختلال در اغلب موارد، اضطراب است و برای رفع آن، استفاده از روش‌های درمانی مختلف ضروری است.
بسته به عوامل محرک اختلال وسواسی- جبری فرد، روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد. برخی از روش‌های درمانی بر روی مواجهه فرد با ترس متمرکز است تا از این طریق به او کمک شود که مهارت‌های مقابله‌ای سالم را یاد بگیرد. برخی دیگر از افراد، ممکن است از روان‌درمانی برای کشف انگیزه‌های اصلی وسواس خود بهره‌مند شوند. علاوه بر این، ممکن است برای کاهش محرک‌های وسواس، برای فرد دارو تجویز شود.
8. اختلال بیش فعالی- کمبود توجه (ADHD)
این اختلال معمولا در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود و یکی از انواع اختلالات روانی در کودکان است اما بزرگسالان نیز ممکن است علائم آن را تجربه کنند. بزرگسالان مبتلا به ADHD معمولا علائم این اختلال را از کودکی دارند. ویژگی اصلی این اختلال، تکانشگری، کمبود توجه و بیش فعالی است. مبتلایان به این اختلال به‌راحتی خسته می‌شوند و ممکن است در تمرکز کردن با مشکل مواجه باشند که این امر می‌تواند منجر به رفتارهای مخرب توسط فرد شود.
اختلال بیش فعالی – کمبود توجه جزء بیماری‌های روانی شایع محسوب می‌شود و بسته به شرایط فرد مبتلا، ممکن است از دارو و روان‌درمانی برای کمک به کاهش علائم اختلال استفاده شود. هرچه درمان زودتر انجام شود، احتمال اینکه علائم قبل از رسیدن فرد به بزرگسالی به‌طور موثر کنترل شود بیشتر است.
9. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه اغلب به دنبال تجربه یک واقعه آسیب‌زا رخ می‌دهد. هیچ تعریف مشخصی از اینکه چه اتفاقی آسیب‌زاست و چه اتفاقی آسیب‌زا تلقی نمی‌شود وجود ندارد. معمولا اختلال استرس پس از سانحه، در اثر تجاوز جنسی، خشونت، مشاهده تروما (مانند تصادف اتومبیل یا بلایای طبیعی) و تجربه جنگ رخ می‌دهد. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است تکرار خاطره ناگوار و کابوس‌های ناخواسته را تجربه کند و ممکن است برای کاهش خطر آسیب روحی مجدد، رفتارهای اجتنابی داشته باشد.
اختلال استرس پس از سانحه، اغلب با دارو و روان‌درمانی بهبود می‌یابد تا درنهایت فرد بتواند علائم خود را کنترل کند و روش‌های سالم برای مقابله با آسیب را یاد بگیرد. در برخی موارد، فرد لازم است با ترس خود مواجهه شود. اگرچه این اختلال ممکن است با دارو و روان‌درمانی به‌طور کامل درمان نشود اما با استفاده از این روش‌ها می‌توان کنترل شخص بر زندگی‌اش را افزایش داد.
10. زوال عقلی، اختلال شایع سالمندان
زوال عقل معمولا یکی از بیماری‌های روانی شایع در سالمندان است که از آنجایی‌که طول عمر انسان‌ها امروزه بیشتر شده است ابتلا به این اختلالات نیز افزایش یافته است. زوال عقل یک بیماری پیش‌رونده و یکی از بیماری های روانی شایع است که ازآنجایی‌که علائم آن در طول زمان افزایش می‌یابد به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود.
در این اختلال، درک، حافظه، زبان و کنترل اجتماعی و عاطفی فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در حال حاضر، هیچ درمانی برای زوال عقل وجود ندارد و انواع بیماری ها می‌توانند در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند. همچنین، درمان معمولا بر کاهش آشفتگی و رنج فرد متمرکز است.
درنهایت، شایع ترین اختلالات روانی شرایطی هستند که بر تفکر، احساس، خلق و رفتار تاثیر می‌گذارند. این بیماری ها می‌توانند وابسته به موقعیت بروز پیدا کنند یا مزمن باشند. همچنین برخی از این اختلالات شایع تر از دیگر اختلالات هستند که افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی، زوال عقل و غیره برخی از بیماری های روانی شایع محسوب می‌شوند.
دیدگاه خود را درج کنید