اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین (AVPD) یک بیماری از گروه اختلالات شخصیت است. این اختلالات به‌طورکلی شامل الگوهای رفتاری پایدار و خارج از هنجارهای فرهنگی هستند که باعث رنج کشیدن خود فرد و اطرافیان او می‌شوند. اختلال شخصیت اجتنابی، در دسته C اختلالات شخصیت قرار دارد که ویژگی اصلی این دسته از اختلالات، احساس اضطراب و ترس است.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ترس مزمن از ناکافی بودن دارند و به‌شدت نسبت به قضاوت منفی دیگران، حساس هستند. اگرچه آنها دوست دارند که با دیگران تعامل داشته باشند اما از تعامل اجتماعی اجتناب می‌کنند چون به‌شدت از طرد شدن توسط افراد دیگر می‌ترسند. در ادامه با این شخصیت اجتنابی بیشتر آشنا می‌شوید.
علائم اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
شخصیت اجتنابی چیست؟ اگر به اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین مبتلا باشید ترس از طرد شدن در شما به‌قدری شدید است که برای اینکه طرد شدن را تجربه نکنید انزوا را انتخاب می‌کنید. الگوی رفتاری در این اختلال می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علاوه بر ترس از تحقیر و طرد شدن، سایر ویژگی‌های این اختلال شامل موارد زیر است:
- شما بیش‌ازحد حساس هستید و به‌راحتی از انتقاد یا عدم پذیرش به هم می‌ریزید.
- اگر هم دوستی داشته باشید دوستان صمیمی کمی دارید و تمایلی به تعامل با دیگران ندارید، مگر اینکه از طرف آنها موردپسند واقع شوید.
- در محیط‌های اجتماعی و روابط، اضطراب شدید و ترس را تجربه می‌کنید و این مسئله باعث می‌شود که از انجام فعالیت ها یا به عهده گرفتن مشاغلی که شامل روابط با دیگران هستند خودداری کنید.
- در موقعیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از انجام اشتباه یا خجالت‌زده شدن، خجالتی، بی‌دست‌وپا و دستپاچه هستید.
- در مورد مشکلات احتمالی اغراق می‌کنید.
- به‌ندرت کار جدیدی را انجام می‌دهید یا شانس خود را امتحان می‌کنید.
- از خود تصوری منفی دارید و خود را ناکافی و حقیر می‌دانید.
فقط یک روانشناس یا روان‌پزشک می‌تواند اختلال شخصیت اجتنابی را بر اساس معیارهای ذکرشده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) تشخیص دهد. اختلالات شخصیت دوری‌گزین به طورمعمول در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود، زیرا شخصیت کودکان هنوز در حال رشد است و رفتارهایی مانند کمرویی می‌تواند تجارب طبیعی در دوران کودکی باشد که بعدا رفع می‌شود. لازم بذکر است که در کلبه سلامتی شما از خدمات مشاوره آنلاین 24 ساعته ما آشنا شوید.
چه عواملی باعث اختلال شخصیت اجتنابی می‌شوند؟
تصور می‌شود که علل بیماری شخصیت اجتنابی شامل عوامل ژنتیکی، محیطی، اجتماعی و روانشناختی است. سوءاستفاده عاطفی، انتقاد، تمسخر یا کمبود محبت و پرورش در کودکی همراه با عوامل دیگر می‌تواند درنهایت منجر به شکل‌گیری اختلال شخصیت اجتنابی شود. طرد شدن توسط همسالان نیز می‌تواند یک عامل خطر برای این مسئله باشد.
غالبا، افراد مبتلا به این اختلال در کودکی بسیار خجالتی هستند و کمرویی آنها با افزایش سن برطرف نمی‌شود. علائم و عامل ژنتیکی اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اجتنابی مشابه است اما اختلال شخصیت اجتنابی شدیدتر از اختلال اضطراب اجتماعی است.
اختلال شخصیت اجتنابی با کدام اختلالات مرتبط است؟
اختلال شخصیت اجتنابی می‌تواند با برخی اختلالات دیگر همراه شود یا با سایر بیماری های روانی همپوشانی داشته باشد. برخی از این اختلالات عبارت‌اند از:
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال شخصیت وابسته اجتماعی
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال سوءمصرف مواد
- افسردگی
- آگورافوبیا
راه های درمان اختلال شخصیت اجتنابی چگونه است؟
درمان اختلال شخصیت اجتنابی مانند درمان سایر اختلالات شخصیتی دشوار است زیرا این اختلالات شامل یک الگوی رفتاری پایدار هستند و معمولا به‌راحتی متوجه نمی‌شوید که نیاز به کمک دارید. متاسفانه، اگر به این اختلال دچار باشید و درمان مناسب را دریافت نکنید چشم انداز بیماری بسیار ناامیدکننده است. درنهایت ممکن است منزوی شوید و از اجتناب به‌عنوان تنها راه مقابله استفاده کنید.
از سوی دیگر، با موفقیت‌آمیز بودن درمان، علائم شما کاهش می‌یابد و یاد می‌گیرید که با اضطراب خود به‌صورت سالم‌تری مقابله کنید. اگرچه احتمالا همیشه تا حدی خجالتی خواهید بود اما با درمان، اجتناب اصلی‌ترین راه شما برای مقابله نخواهد بود. در ادامه با روش‌های درمان اختلال شخصیت های اجتنابی آشنا می‌شوید.
روان‌درمانی
روان‌درمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی شامل درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی و طرحواره درمانی می‌شود. گروه درمانی و آموزش مهارت های اجتماعی نیز برای افراد دارای شخصیت اجتنابی مفید است که امروزه باتوجه به پیشرفت تکنولوژی در زندگی انسان، می توانید از خدمات مشاوره روانشناسی آنلاین استفاده کنید.
در ادامه باید گفت که CBT برای تغییر الگوهای تفکر ناکارآمد، بسیار مفید است اما روانکاوی به شما کمک می‌کند که از چگونگی تاثیر تجارب گذشته، درد و تعارض‌ها بر علائم فعلی خود آگاه شوید.
طرحواره‌درمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی یک رویکرد تلفیقی است که بر اساس CBT و همچنین بسیاری از تکنیک‌های درمانی دیگر شکل گرفته است. در این درمان، تمرکز بر رابطه درمانی بین درمانگر و مراجع است و هدف آن، بهبود عملکرد روزانه و کسب بینش برای تغییر بر اساس درک و بررسی مجدد تجربیات اولیه زندگی است. یکی از ویژگی‌های اصلی طرحواره درمانی «والدگری مجدد محدود» است که از طریق آن، شما نیازهای کودکی خود را بیان می‌کنید و می‌آموزید صدای والد سالم را ایجاد و درونی کند.
دارودرمانی
اگرچه در حال حاضر هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی تایید نشده است اما اگر به سایر اختلالات مرتبط مانند افسردگی یا اضطراب دچار باشید، ممکن است برای کمک به این علائم برای شما دارو تجویز شود. به عنوان مثال، داروهای ضدافسردگی می‌توانند برای بهبود خلق‌وخو و احساس پوچی و همچنین کاهش علائم اضطراب مفید باشند و همچنین ممکن است این دارو ها حساسیت به طرد شدن را کاهش دهند.
مقابله
زمانی که به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا هستید یکی از اولین گام‌ها برای بهبود کیفیت زندگی خود، شناخت علائم است. با درک علائم خاص خود، می‌توانید با درمانگرتان همکاری بهتری داشته باشید و درنهایت راه هایی موثر برای حل مسائل پیدا کنید. مشارکت دادن دوستان و اعضای خانواده نیز می‌تواند بسیار مفید باشد زیرا در این صورت آنها درک بهتری از مسائل و نحوه کمک به شما پیدا خواهند کرد.
مراقبت از خود نیز در این میان اهمیت زیادی دارد. زمانی که روش‌های سالم مقابله را یاد می‌گیرید کمتر احتمال دارد که برای کاهش اضطراب و ترس خود به مصرف مواد مخدر یا الکل، سیگار کشیدن، پرخوری یا صدمه به خود روی بیاورید.
نحوه برخورد با فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی چگونه است؟
اگر یکی از عزیزانتان به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلاست شما می‌توانید با یادگیری در مورد این اختلال و نحوه برخورد با شخصیت اجتنابی، به فرد مبتلا به این اختلال کمک کنید تا برای درمان اقدام کند و همچنین رابطه خود با او را تنظیم کنید. در ادامه با چند راهکار در این مورد آشنا می‌شوید.
- از فرد حمایت کنید. او را تشویق کنید که برای درمان علائمش به روانشناس مراجعه کند. این موضوع را به‌آرامی و باتدبیر مطرح کنید؛ به‌طوری‌که فرد مقابل، حالت دفاعی نگیرد. برای مثال می‌توانید بگویید: «من کمی نگران توام. تو اخیرا تنها و منزوی به نظر میرسی. من بهت اهمیت میدم و میخوام خوشبخت باشی. فکر می‌کنی مراجعه به روانشناس بهت کمک میکنه که راحت‌تر با دیگران صحبت کنی؟»
- به یاد داشته باشید که شما نمی‌توانید فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی را اصلاح کنید. هرچقدر هم بخواهید به فرد کمک کنید درنهایت او برای مراجعه به روانشناس، تصمیم‌گیرنده است. اطمینان حاصل کنید که فرد می‌داند از حمایت و پذیرش شما برخوردار است اما برای حل مسئله به او فشار نیاورید.
- راهکارهای مقابله‌ای سالم را تشویق کنید. این کار به فرد کمک می‌کند که از روش‌های سالمی برای کاهش ترس و اضطراب خود استفاده کند. اگر او به شما نیاز دارد در کنارش باشید و اجازه دهید با شما صحبت کند. فرد را تشویق کنید که ورزش کند و همچنین از روش‌های تن‌آرامی استفاده کند.
- بر ویژگی‌های مثبت فرد تاکید کنید. بیشتر افراد مبتلا به اختلال شخصیت ناایمن اجتنابی دچار احساس حقارت و عدم‌کفایت هستند. به‌جای بحث در مورد باورهای غیرمنطقی او به ویژگی‌های مثبت فرد اشاره کنید. برای مثال می‌توانید بگویید: «من میدونم که در حال حاضر توی چه دوران سختی هستی اما میخوام بدونی که من چقدر قدرت و پشتکار تو رو تحسین می‌کنم. تو برای من خیلی الهام بخش هستی.»
- مرزهایی را تعیین و اجرا کنید. گاهی اوقات افراد مبتلا به اختلال شخصیت اضطربای اجتنابی به دلیل ترس‌ها و اضطراب‌هایشان می توانند خسته کننده باشند یا ارتباط با آنها دشوار باشد. اگر احساس می کنید که نمی‌توانید به اندازه‌ای که فرد از شما می‌خواهد به او کمک کنید این موضوع را به او بگویید. برای رابطه خود با فرد مرز تعیین کنید و محدودیت‌ها را مشخص کنید.
- فرد را تشویق کنید که شبکه‌های اجتماعی‌اش را گسترش دهد. او را تشویق کنید که با دوستان و اعضای خانواده‌اش تماس بگیرد و با آنها صحبت کند. به او یادآوری کنید که دیگران از وقت گذاشتن با او لذت می‌برند. شما نباید تنها فرد حمایتگر باشید زیرا این مسئله می‌تواند هم برای او و هم برای شما آسیب‌زننده باشد.
درنهایت، اختلال شخصیت اجتنابی یکی از اختلالات شخصیت است که با بازداری شدید اجتماعی، احساس ناکافی بودن و حساسیت شدید به انتقاد و طرد شدن مشخص می‌شود. این اختلال درصورتی‌که درمان نشود می‌تواند پیامدهای ناخوشایندی داشته باشد و درنهایت به انزوا و مشکلات روانشناختی دیگر منتهی شود. بنابراین، اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار اختلال شخصیت اجتنابی هستید مهم است که هرچه زودتر برای درمان مسئله اقدام کنید.
دیدگاه خود را درج کنید